ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH

ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH

 

          Huyện Thọ Xuân vốn là đất của huyện Lôi Dương thuộc phủ Thọ Xuân (năm Minh Mệnh thứ 2 - 1821) và một phần huyện Lương Giang (sau đổi thành huyện Thụy Nguyên)  bao gồm 4 tổng: Phú Hà, Quảng Thi, An Trường và Thử Cốc thuộc phủ Thiệu Hóa (năm Gia Long thứ 14 - 1815).

          Thời thuộc Hán (năm 111 trước công nguyên đến năm 210 sau công nguyên), vùng đất Thọ Xuân thuộc huyện Tư Phố; từ năm 581 đến năm 905 thuộc huyện Di Phong, và sau đó thuộc huyện Trường Lâm.

          Về tên huyện Thọ Xuân, thấy xuất hiện trong cơ cấu tổ chức hành chính dưới thời Lê sơ. Đó là vào năm Quang Thuận thứ 7 (1466), để tăng cường sự thống nhất bộ máy hành chính, Lê Thánh Tông chia cả nước làm 12 đạo thừa tuyên và 1 phủ Trung Đô. Đổi lộ thành phủ, đổi chấn làm châu. Thanh Hóa thời kỳ này gồm 4 phủ trong đó huyện Thọ Xuân thuộc phủ Thanh Đô.   

Bản đồ Phủ Thọ Xuân thời Đồng Khánh (1885 - 1888)

          Thời Trần, Thọ Xuân thuộc huyện Cổ Lôi. Từ năm 1466, Thọ Xuân có tên là Lôi Dương. Ðến thế kỷ XV, Thọ Xuân là căn cứ của nghĩa quân Lam Sơn. Thọ Xuân là nơi sinh dưỡng nhiều vị vua sáng tôi hiền như: Lê Ðại Hành, Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông; Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn, Lê Văn Linh, Trịnh Khắc Phục,...

Bản đồ huyện Lôi Dương thời Đồng Khánh (1885 - 1888)

Bản đồ huyện Lôi Dương thời Đồng Khánh (dịch: Hoàng Tuấn Công)

          Thời Nguyễn năm 1826, huyện Lôi Dương tách khỏi phủ Thiệu Hóa (trước là Thiệu Thiên) nhập vào phủ Thọ Xuân (trước là phủ Thanh Đô, do có huyện Thọ Xuân - tức Thường Xuân ngày nay). Lỵ sở phủ Thọ Xuân trước năm 1895 đóng ở Thịnh Mỹ (nay thuộc xã Thọ Diên), sau dời về Xuân Phố (Xuân Trường ngày nay). Thọ Xuân cũng là căn cứ chống Pháp vào thời kỳ phong trào Cần Vương.

          Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, bỏ phủ Thọ Xuân, đổi huyện Lôi Dương thành huyện Thọ Xuân, huyện Thụy Nguyên đổi thành huyện Thiệu Hóa. Huyện Thọ Xuân khi đó gồm 50 xã: Bắc Lương, Hạnh Phúc, Nam Giang, Phú Yên, Quảng Phú, Tây Hồ, Thọ Bình, Thọ Cường, Thọ Dân, Thọ Diên, Thọ Hải, Thọ Lâm, Thọ Lập, Thọ Lộc, Thọ Minh, Thọ Ngọc, Thọ Nguyên, Thọ Phú, Thọ Sơn, Thọ Tân, Thọ Thế, Thọ Tiến, Thọ Trường, Thọ Vực, Thọ Xương, Xuân Bái, Xuân Châu, Xuân Giang, Xuân Hòa, Xuân Hưng, Xuân Khánh, Xuân Lai, Xuân Lam, Xuân Lập, Xuân Lộc, Xuân Minh, Xuân Phong, Xuân Phú, Xuân Quang, Xuân Sơn, Xuân Tân, Xuân Thắng, Xuân Thành, Xuân Thiên, Xuân Thịnh, Xuân Thọ, Xuân Tín, Xuân Trường, Xuân Vinh, Xuân Yên.

Bản đồ huyện Thụy Nguyên thời Đồng Khánh (dịch: Hoàng Tuấn Công)

          Ngày 16 tháng 12 năm 1964, một phần huyện Thọ Xuân (gồm 13 xã: Thọ Bình, Thọ Cường, Thọ Dân, Thọ Ngọc, Thọ Phú, Thọ Sơn, Thọ Tân, Thọ Thế, Thọ Tiến, Thọ Vực, Xuân Lộc, Xuân Thịnh, Xuân Thọ) được tách ra để sáp nhập với một phần huyện Nông Cống để thành lập huyện Triệu Sơn. Huyện Thọ Xuân còn lại 37 xã: Bắc Lương, Hạnh Phúc, Nam Giang, Phú Yên, Quảng Phú, Tây Hồ, Thọ Diên, Thọ Hải, Thọ Lâm, Thọ Lập, Thọ Lộc, Thọ Minh, Thọ Nguyên, Thọ Trường, Thọ Xương, Xuân Bái, Xuân Châu, Xuân Giang, Xuân Hòa, Xuân Hưng, Xuân Khánh, Xuân Lai, Xuân Lam, Xuân Lập, Xuân Minh, Xuân Phong, Xuân Phú, Xuân Quang, Xuân Sơn, Xuân Tân, Xuân Thắng, Xuân Thành, Xuân Thiên, Xuân Tín, Xuân Trường, Xuân Vinh, Xuân Yên

         Ngày 9 tháng 12 năm 1965, thành lập thị trấn Thọ Xuân, thị trấn huyện lỵ huyện Thọ Xuân.

          Ngày 8 tháng 3 năm 1967, thành lập thị trấn nông trường Sao Vàng trực thuộc huyện Thọ Xuân.[2]

          Ngày 23 tháng 10 năm 1978, sáp nhập ba xã Xuân Thành, Hạnh Phúc, Bắc Lương thành xã Thọ Thành.[3]

          Ngày 2 tháng 10 năm 1981, chia xã Thọ Thành trở lại thành ba xã: Xuân Thành, Hạnh Phúc, Bắc Lương.[4]

          Ngày 5 tháng 1 năm 1987, thành lập xã Thọ Thắng.

          Ngày 7 tháng 2 năm 1991, thành lập thị trấn Lam Sơn.

          Tháng 8 năm 1999, giải thể thị trấn nông trường Sao Vàng để thành lập thị trấn Sao Vàng.

          Ngày 31 tháng 5 năm 2018, Bộ Xây dựng công nhận đô thị Lam Sơn - Sao Vàng và khu vực mở rộng, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đạt tiêu chí đô thị loại IV.

          Ngày 16 tháng 10 năm 2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 786/NQ-UBTVQH14 về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã thuộc tỉnh Thanh Hóa (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1 tháng 12 năm 2019) Theo đó:

          Sáp nhập xã Hạnh Phúc vào thị trấn Thọ Xuân

          Sáp nhập xã Xuân Lam vào thị trấn Lam Sơn

          Sáp nhập xã Xuân Thắng vào thị trấn Sao Vàng

          Sáp nhập xã Thọ Thắng vào xã Xuân Lập

          Hợp nhất hai xã Xuân Sơn và Xuân Quang thành xã Xuân Sinh

          Hợp nhất ba xã Xuân Khánh, Thọ Nguyên, Xuân Thành thành xã Xuân Hồng

          Hợp nhất ba xã Xuân Tân, Xuân Vinh, Thọ Trường thành xã Trường Xuân

          Hợp nhất hai xã Phú Yên và Xuân Yên thành xã Phú Xuân

          Hợp nhất hai xã Thọ Minh và Xuân Châu thành xã Thuận Minh.

          Huyện Thọ Xuân có 3 thị trấn và 27 xã như hiện nay. Cụ thể là: Thị trấn Thọ Xuân, thị trấn Lam Sơn, thị trấn Sao Vàng; xã Xuân Bái, xã Thọ Xương, xã Xuân Thắng, xã Thọ Lâm, xã Thọ Diên, xã Thọ Hải, xã Xuân Hòa, xã Xuân Trường, xã Tây Hồ, xã Xuân Giang, xã Xuân Sinh, xã Xuân Hưng, xã Xuân Thiên, xã Thọ Lộc, xã Nam Giang, xã Bắc lương, xã Xuân Phong, xã Xuân Hồng, xã Trường Xuân, xã Xuân Lai, xã Xuân Lập, xã Xuân Minh, xã Phú Xuân, xã Quảng Phú, Xã Xuân Tín, xã Thuận Minh, xã Thọ Lập

(Nguồn Dư địa chí Thọ Xuân; Thọ Xuân -  WikipediA Tiếng Việt)
QĐ 117 của Chính phủ Điều chỉnh địa giới năm 1964
QĐ 89 thành lập TT Nông trường Sao Vàng năm 1967
QĐ 267 Điều chỉnh đị giới năm 1978
QĐ 102 Phân vạch địa giới năm 1981
Nghị quyết 786 Sắp xếp các đơn vị Hành chính năm 2019