Làng Quần Đội, xã Thọ Diên: Tưởng niệm 598 năm ngày mất Cung từ Quang mục Hoàng Thái hậu Trần Thị Ngọc Trần

Sáng 12/5/2023 (tức 23/3 Quý Mão), tại Đền thờ Đức Thánh cả, làng Quần Đội, xã Thọ Diên đã tổ chức Lễ tưởng niệm 598 năm ngày mất của Cung từ Quang mục Hoàng Thái hậu Trần Thị Ngọc Trần (24/3 Ất Tỵ 1425-24/3 Quý Mão 2023).

Dự lễ có các đồng chí Thường trực Đảng ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ, các ban, ngành đoàn thể xã Thọ Diên cùng đông đảo Nhân dân trên địa bàn.

(Ông Vũ Xuân Tiêu, Bí thư Chi bộ, Trưởng tiểu BQL Đền thờ Đức Thánh cả, làng Quần Đội, xã Thọ Diên phát biểu khai mạc)


(Ông Lê Đình Tâm, Chủ từ Đền thờ Đức Thánh cả, làng Quần Đội, xã Thọ Diên đọc tóm tắt tiểu sử của Cung từ Quang mục Hoàng Thái hậu Trần Thị Ngọc Trần)


(Đ/c Lê Văn Chức, Chủ tịch UBND xã Thọ Diên)

Theo sử sách ghi lại, Quốc Mẫu Trần Thị Ngọc Trần người làng Quần Đội - huyện Lôi Dương (nay thuộc xã Thọ Diên, huyện Thọ Xuân). Bà là một "Thục nữ giai nhân". Bà kết duyên cùng Anh hùng dân tộc Lê Lợi trước lúc nổ ra cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, là một người vợ hiền thục, luôn chăm lo tới gia đình, chồng con. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ, được chia thành 3 giai đoạn, trong đó 2 giai đoạn đầu đã gắn liền với những đóng góp của Hoàng Thái Hậu Trần Thị Ngọc Trần cho cuộc khởi nghĩa. Để có được lương thực cho nghĩa quân, bà đã động viên mọi người tham gia sản xuất, bà đã cùng Phạm Nhữ Lãm vận động phường đánh cá Đa Mỹ (gần Quần Đội) dùng thuyền theo sông Chu ngược dòng tiếp tế cho nghĩa quân. Ngày 19/5/1423 sau khi hòa hoãn và dùng kế giả hàng, Bình Định Vương  Lê Lợi đã lãnh đạo nghĩa quân rút về Lam Sơn. Tại đây, bà Trần Thị Ngọc Trần tiếp tục cùng nghĩa quân tăng gia sản xuất, tích trữ lương thực, mặc dù bà đang có mang.

Ngày 20/11/1423 bà sinh ra Lê Nguyên Long, thiên tư đĩnh ngộ thực là đấng thông minh, trí tuệ. Ngày 12/10 năm 1424 theo kế hoạch của tướng Nguyễn Chích, Lê Lợi đã lãnh đạo nghĩa quân tiến vào Nghệ An mở rộng địa bàn hoạt động và là chỗ dừng chân để đưa cuộc khởi nghĩa trở thành cuộc chiến tranh giải phóng dân  tộc trên phạm vi cả nước. Lúc này, bà Trần Thị Ngọc Trần mang theo đứa con thơ hẵng còn bế ẵm cùng nghĩa quân lên đường vào Nam, khi đến thành Trào Khẩu ở huyện Hưng Nguyên, lúc nghĩa quân chuẩn bị vượt sông, trời đang nắng bỗng nổi giông tố mù mịt, sông nổi sóng ba đào, quân lính, ngựa voi không tài nào qua sông được. Lê Lợi cho gọi người dân đến hỏi thì được biết: Sông này thờ thần Giản Hộ, cứ 3 năm lại phải hiến 1 người con gái, mấy năm nay loạn lạc, dân tình bỏ đi nơi khác nên việc cúng tế bị bỏ trễ. Có người khuyên vua nên bắt một người con gái hiến cho thần, Lê Lợi nói: "Ta dựng cờ khởi nghĩa vì dân, nhiều năm nay bá tính bị giặc Minh giết người, cướp của gây bao tai ương, tang tóc, há ta lại bắt thêm một người dân vô tội nữa chết sao?". Nói rồi vua cho hạ trại đón quân đợi tìm kế khác. Đêm ấy, nhà vua trằn trọc không ngủ được, gần sáng thì nằm mộng thấy có một vị thần đến bảo rằng: "Tướng quân cho tôi một người thiếp, tôi sẽ xin phù hộ tướng quân dẹp giặc, làm nên nghiệp đế".

Hôm sau, vua gọi các bà vợ đến hỏi :"có ai chịu hiến mình làm vợ thần Giản Hộ không? sau này khi ta lấy được nước sẽ lập con của người làm thiên tử". Các bà phi không ai nói gì cả, chỉ có bà Ngọc Trần khảng khái quỳ thưa và nguyện xả thân vì nước. Lúc này bà phi mới có con được 3 tuổi, mẹ con khóc lóc từ biệt sinh ly hồi lâu, rồi giao con cho người hầu bế ẵm nuôi nấng. Nhà vua làm lễ tế thần và dùng Phi làm vật tế. Vua bảo "bà ấy đúng là chúa cả trăm vị thần của nước ta, không ai dám trái", bèn sai người ở động Nhân Trầm là Lê Cố rước quan tài về táng ở Thanh Hóa. Linh cữu về đến quê nhà thì trời tối, chưa kịp sang sông phải ngủ lại chợ, sáng hôm sau mối đã phủ lên quan tài như một nấm mồ lớn. Lê Cố thấy sự lại quay vào Nghệ an tâu với vua, Thái tổ chợt hiểu ra nói :"Đó là thần làm theo lời đã hẹn", bèn sai xây điện Hiến Nhân để thờ, đồng thời dựng Thái miếu, thần vị ở Lam Kinh để cúng tế. Điện thờ Quốc Mẫu trước đây rất to, đẹp và linh thiêng. Trải qua thời gian bị phong hoá, xuống cấp. Bản hội trong làng Quần Đội đã xin và rước chân nhang của Bà về thờ tại Đền thờ Đức Thánh Cả Trần Hoành (là bố đẻ của Bà). 

Lễ tưởng niệm 598 năm ngày mất của Cung từ Quang mục Hoàng Thái hậu Trần Thị Ngọc Trần (24/3 Ất tỵ 1425-24/3 Quý Mão 2023), được Làng Quần Đội xã Thọ Diên tổ chức với các nghi thức dâng Lễ, rước kiệu, lễ tế cáo …

Lễ tưởng niệm 598 năm ngày mất của cung từ Quang mục Hoàng Thái hậu  Trần Thị Ngọc Trần là dịp để các đại biểu và Nhân dân làng Quần Đội nói riêng và xã Thọ Diên, du khách thập phương nói chung tôn vinh thân thế, sự nghiệp và những công lao đóng góp của Quốc Thái Mẫu Trần Thị Ngọc Trần đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Góp phần giáo dục và phát huy truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm của Nhân dân ta, truyền thống cách mạng của quê hương Thọ Diên đến đông đảo quần chúng Nhân dân, nhất là thế hệ trẻ./.

Lê Hải - Xuân Chất, Trung tâm VHTT, TT và DL huyện Thọ Xuân